İş Hukuku
İş hukuku, işçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuki kuralları içerir ve iş yaşamında ortaya çıkan uyuşmazlıkları çözmeye yönelik düzenlemeleri kapsar. Türkiye’de iş hukuku, genellikle İş Kanunu ve diğer ilgili mevzuatlar çerçevesinde düzenlenir. İş hukuku, hem işçi hem de işverenlerin hak ve yükümlülüklerini belirler ve iş ilişkilerinin adil, düzenli ve güvenli bir şekilde yürütülmesini sağlamayı amaçlar.
İş hukuku temel olarak şu konuları kapsar:
- İş Sözleşmeleri: İşçi ve işveren arasında yapılan ve iş ilişkisini düzenleyen sözleşmelerdir. İş sözleşmeleri, belirli ve belirsiz süreli, tam zamanlı ve yarı zamanlı gibi çeşitli türlerde olabilir. İş sözleşmesinde genellikle işin türü, çalışma süresi, ücret, tatil hakları gibi hususlar yer alır.
- Ücret ve Yan Haklar: İşçilerin iş için aldıkları maaş ve diğer yan haklar (prim, ikramiye, sağlık sigortası gibi) ile ilgili düzenlemeleri içerir. Ücretin düzenli ödenmesi ve asgari ücretin belirlenmesi gibi konular iş hukukunun kapsamına girer.
- Çalışma Saatleri ve Dinlenme Hakları: İşçilerin haftalık çalışma saatleri, fazla mesai ücretleri, yıllık izin, hafta tatili ve diğer dinlenme hakları gibi konuları düzenler.
- İş Güvenliği ve Sağlığı: İşyerlerinde işçilerin güvenliğini ve sağlığını korumak için alınması gereken önlemleri belirler. İş sağlığı ve güvenliği mevzuatı, risk değerlendirmeleri, iş kazaları ve meslek hastalıkları gibi konuları içerir.
- İşten Çıkarma ve İşten Ayrılma: İş sözleşmesinin feshi ile ilgili düzenlemeleri kapsar. İşten çıkarma, istifa, emeklilik gibi durumlarda izlenmesi gereken prosedürler ve işçilerin hakları bu alanda yer alır.
- İşçi Sendikaları ve Toplu İş Sözleşmeleri: İşçilerin sendikalar aracılığıyla toplu olarak müzakereler yaparak çalışma şartlarını belirlemesi sürecini düzenler. Toplu iş sözleşmeleri, işçi haklarını korumak ve geliştirmek için yapılan anlaşmalardır.
- İş Hukuku Uyuşmazlıkları: İşçilerin ve işverenlerin arasındaki uyuşmazlıkların çözülmesi için izlenmesi gereken hukuki yollar. İş mahkemeleri, arabuluculuk ve uzlaşma süreçleri bu kapsamda değerlendirilir.
- Eşitlik ve Ayrımcılık: İş yerinde eşitlik ilkesini ve ayrımcılığa karşı koruma düzenlemelerini içerir. Cinsiyet, yaş, engellilik gibi nedenlerle ayrımcılığın yasaklanması bu kapsamdadır.
Türkiye’de iş hukuku genellikle şu başlıca mevzuatlarla düzenlenir:
- 4857 Sayılı İş Kanunu: İşçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenler, iş sözleşmeleri, ücret, çalışma saatleri, iş güvenliği gibi konulara ilişkin düzenlemeleri içerir.
- 1475 Sayılı İş Kanunu (2012 yılında yürürlükten kalkmıştır, ancak eski iş sözleşmeleri ve haklar açısından hâlâ referans alınabilir).
- 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu: İş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili düzenlemeleri içerir.
- 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu: Sosyal sigortalar, emeklilik ve sağlık sigortası konularını düzenler.
İş hukuku, işçi ve işveren arasındaki hak ve yükümlülüklerin dengede tutulmasını sağlar ve iş ilişkilerinde adaleti ve güvenliği sağlamayı hedefler.